NASAk piperra aukeratzen du espazioan landatzeko lehen fruta-landare gisa

Chimayó-ko piperbeltza, Espainiarra izenez ere ezagutzen dena eta tipikoa dena bereziki Nuevo Mexikon (AEB), espazioan landatutako lehen fruta-landarea izango da.
Eta espezie horretako barietateen artean hura aukeratzeko arrazoia izan zen astronautek “elikagai bixiago eta zaporetsuagoak” izateko zeukaten gogoa. “Gainera, piper asko oso aberatsak dira C bitaminan, eta hori garrantzitsua da espazioko dietarako”.

Nazioarteko Estazio Espazialeko (NEE) tripulazioko kideek jada labean erre ditzakete beren opilak laborategi orbitalean.

Labea grabitate zero duten inguruneetan funtzionatzeko diseinatuta dago.
Baina labe txiki honek bizkotxo bat bakarrik egosi dezake aldi berean. 177ko gehienezko tenperatura lortzeko gai da, gaur egun estazio espazialean dauden elikagaientzako berogailuen tenperaturaren bikoitza.
Kalkuluen arabera, opil baten labekatzeak 15 eta 20 minutu bitartean iraungo luke 163ko tenperaturan. Grabitaterik ezaren ondorioz, opilek krepe txiki baten antza hartzen dute azkenerako. Gainera, espazioan labekatutako hiru ogitarteko Lurrera bidaliko dituzte, azter ditzaten.

Noiz ikusi Geminidak, urteko azken meteoro-jasa.

Geminida izarren jasa, izar-jasen artean buruzagia bezala da. Askorentzat zeruko jasarik onena da, orduko 120 meteoro koloretsu sortzen dituelarik.

Hau, 1982an aurkitutako “3200 Faeton” izenez ezagutzen den asteroide batek utzitako hondakinek eragindako euri bat da.

Euria urtero egiten du abenduaren 7tik 17ra.

Noiz ikusi Leonida izarren jasa

Leonida izarren jasak orduko 15 meteoro sortzen ditu bere puntu gorenean.

Leonidak, 1865ean aurkitu zen Tempel-Tuttle kometak utzitako hauts aleek sortzen dituzte.

Jasa urtero egiten du azaroaren 6tik 30era.
Bistaratze onena leku ilun batetik izango da, gauerditik aurrera.

35.000 dolar ordainduko zenituzke espazioan gau bat igarotzeagatik?

NASAk espazioan hartzen zaitu 35.000 dolarren truke.
35.000 dolar dira Nazioarteko Estazio Espazialean ostatu hartu nahi duten bidaiariek ordaindu behar dutena. Hori bai, Estazio Espazialerako igaroaldi bakoitzak 50 milioi dolarreko kostua du. NASAren helburua da 2024an Ilargira itzultzeko beharrezkoa den dirua lortzea.
Nazioarteko Estazio Espazialeko tripulazioak espazioko opilak prestatu ahal izango ditu ezohiko labe batean.

Nazioarteko Estazio Espaziala

Nazioarteko Estazio Espaziala orbitako ikerketa zentro eta interpretazio laborategia da, 16 naziotako ezagutza zientifikoak laburbiltzen dituena, espazioan postu aurreratu iraunkor bat mantentzeko helburuarekin.

Lurrazaletik 240 miliatara (390 kilometro) flotatzen duelarik, estazio espazialak nazioarteko tripulazio birakaria du 2000ko azarotik.
Astronautak eta hornigaiak Ameriketako Estatu Batuetako transbordadore espazialetan eta Soyuz eta Progress errusiar ontzietan garraiatzen dira. Misio horietako bati ekiteko instalazioetara iristen diren astronautak normalean orbitan bizi eta lan egiten dute sei hilabetez.
Orbitan igarotako denboragatik bakarrik, astronautek askoz gehiago erakusten dute gizakiek espazioan duten bizimoduaz eta lanaz. Tripulazioek dietaren zailtasunen berri jakin dute gustuaren zentzua urritzen den mundu batean, eta flotatzen ez duen objektu bati lotuta lo nola egiten den ere ikasi dute.
Baina tripulazioa hainbat esperimentu zientifikoz ere arduratzen da, eta baita estazioaren etengabeko hobekuntza eta eraikuntzaz eta entrenamendu fisikoko erregimen zorrotzaz ere. Astronautek egunean bi orduz egin behar dute ariketa, eskeletoan eta zirkulazio sisteman grabitate faltak dituen ondorio kaltegarriei aurre egiteko.

Noiz ikusi Drakoniden izar-jasa

Urrian urtero bezala, Drakonida meteoroen jasa gertatzea espero da.

Drakoniden jasa ametsa izan ohi da, eta gutxitan eskaintzen du orduko bost meteorotik gora. Baina batzuetan hau ez da horrela izan. Drakonidek meteoroen erakustaldi ikusgarriak eragin zituzten 1933an eta 1946an, urte horietan orduko milaka meteoro ikusi zirelarik. Europako begiraleek orduko 600 meteoro baino gehiago ikusi zituzten 2011n.

Urteroko meteoro-jasa hau gertatzen da Lurrak bere orbitan 21P/Giacobini-Zinner kometaren ibilbide orbitala zeharkatzen duenean. Kometa honek utzitako hondakinek Lurraren goiko atmosferarekin talka egiten dute, eta erre egiten dira.

 

Noiz ikusi Perseida izarren jasa?

Urtero, uztailaren erdialdetik abuztuaren amaiera arte, Lurrak izar-hautsezko hodei bat zeharkatzen du eta zerua txinparta distiratsuz betetzen da. Perseidak izenez ezagutzen diren izar iheskorren jaialdia da.

Perseidek izen hau daramate, euren erradiante edo itxurazko sorlekua Perseo konstelazioan dagoelako. Erdi Aroan, Europan, “San Lorentzoren malkoak” izenez ezagutzen ziren.

Izar-jasarik ezagunena eta urtean zehar gertatzen direnetatik behatzeko errazena dena behatzeko, behar den gauza bakarra da hiri handietako argietatik ahalik eta gehien urruntzea, eta ageriko eraikin, zuhaitz edo mendirik gabeko leku argi eta garbi batean egotea.

Ipar-ekialdeko norabidean ere begiratu behar da (ilargiaren posizioaren kontrako norabidean, iluntasun handiagoa izateko).

 

 

Lirida izar-jasa noiz ikusi

Jasa hori urte bakoitzeko apirilaren 16tik 25era bitartean ikus dezakegu.

Urteko lehen izar-jasetako bat da, eta Thatcher kometak utzitako hondakinei dagokie. Urtero, apirilean, Lira konstelazioaren norabidetik, Lirida izenez ezagutzen den izar zaparrada bat iristen da.

Liridak, Lira konstelaziotik baitatorkie izena, ezagutzen diren meteoro-jasarik antzinakoenen artean daude. Jasa horren erregistroak 2.700 urte ingurukoak dira. Antzinako txinatarrek euria bezala erortzen ikusi omen zituzten Liridetako meteoritoak K. a. 687an.

Gertakaria behatzeko ez da beharrezkoa teleskopioak edo binokularrak erabiltzea, intentsitate ertaineko euri hori begi hutsez ikus baitaiteke. Behaketa optimoa egiteko, gomendagarria da argi-kutsadura handia duten hiriguneetatik urruntzea.

Noiz ikusi Delta Akuarida meteoro-euria?

Delta Akuarida meteoro-euria uztailaren erditik aurrera egongo da ikusgai, abuztua amaitu bitartean. Meteorito mehe horiek atzematen zailak dira, eta ilargia badago ezingo dituzu ikusi.

Delta Akuaridak hobeto ikusten dira hego hemisferioan eta ipar hemisferioko hegoaldeko latitudeetan. Iluntasunean 30 minutu baino gutxiagoan zure begiak egokitu egingo dira eta meteoroak ikusten hasiko zara. Izan pazientzia: ikuskizunak egunsentira arte iraungo du, beraz, denbora asko duzu begirada bat botatzeko.

Delta Akuaridak sortzeko gure atmosferarekin elkarreragiten duten espazio-hondakinen zatiak 96P/Machholz kometan sortzen direla susmatzen da. Kometaren aldi labur honek Eguzkiaren inguruan orbitatzen du bost urtean behin.

1986an aurkitu zuen Donald Machholzek Machholz kometa. Machholz kometaren nukleoak 6,4 kilometro inguruko zabalera du, ustez dinosauroak desagerrarazi zituen objektuaren tamainaren erdia baino gehixeago.